W Lesie Jednaczewskim 285 lat temu doszło do bitwy oddziału Kurpiów dowodzonego przez Stacha Konwę z wojskami rosyjskimi, a chwilę później i saskimi. Zdradzeni Polacy ostrzeliwani z obu stron walczyli do końca. Ich dowódca – Stach Konwa – wzięty żywcem do niewoli miał wybór – przejść na stronę wrogów ojczyzny, albo zginąć. Wybrał to drugie tragiczne, ale honorowe wyjście. Przekazywana z pokolenia na pokolenie historia wskazuje, że został pochowany w tym miejscu.
Profesor Krzysztof Sychowicz, którego wykładu mogli posłuchać uczestnicy uroczystości zaznaczył, że nie ma źródeł pisanych na potwierdzenie istnienia Stacha Konwy, ale jest tradycja kurpiowska i dużo później powstałe materiały literackie z 1864 r. i 1886 r. Natomiast z podziwem wyrażał się o Adamie Chętniku. - Gdyby nie działalność badawcza i publicystyczna w okresie II Rzeczpospolitej i po 2 wojnie światowej, wiele informacji o życiu Kurpiów do współczesności XXI wieku w ogóle by nie dotarło – powiedział historyk na zakończenie.
- W naszych dziejach narodowych, bardziej lub mniej odległych, można znaleźć liczne przykłady patriotyzmu i walk o narodową wolność. Jednym z bohaterów takich walk jest Stach Konwa. (…) Dziś jesteśmy tu, aby oddać mu cześć. Symbolem jest ten odrestaurowany pomnik z dębowej barci na wzór tego, który stanął w tym miejscu latem 1922 roku z inicjatywy Adama Chętnika. Mamy to szczęście, że żyjemy w wolnej Polsce. Dziś możemy otwarcie mówić o naszych bohaterach, celebrować dumę z ich mężnych czynów. – mówił w swoim wystąpieniu Piotr Kłys, wójt gminy Łomża. - Święty Jan Paweł II, nawiązując także do polskiej historii, przestrzegał, że „Wolność nie jest dana raz na zawsze. Trzeba ją stale zdobywać na nowo”. Chcemy to robić. Chcemy przekazać młodemu pokoleniu te wszystkie wartości, które przez stulecia tworzyły ducha polskości w sercach naszych dziadów, ojców i są w naszych sercach. Patriotyzm wyraża się w przywiązaniu do Ojczyzny, do ziemi rodzinnej, do obyczajów i kultury narodowej, w szacunku dla ludzi, którzy ją tworzyli. Kształtowanie postaw patriotycznych jest naszym wspólnym obowiązkiem.
Z tego powodu wójt Piotr Kłys na podstawie ustawy o samorządzie gminnym powierzył społeczności Szkoły Podstawowej im. Jana Pawła II w Kupiskach zadania kultywowania tradycji i pamięci o Stachu Konwie – Bohaterze Kurpiowskim oraz społecznej opieki nad pomnikiem. Dyrekcję i Nauczycieli Szkoły zobowiązał do krzewienia patriotyzmu wśród młodego pokolenia poprzez przekazywanie prawdziwych informacji o polskiej historii i kulturze oraz zaangażowaną działalność wychowawczą i opiekuńczą.
Uroczystego poświęcenia pomnika dokonał ks. kanonik Marian Mieczkowski, proboszcz parafii katedralnej w Łomży, którzy sprawował Mszę Świętą w intencji bojowników o wolność Polski.
Chwilę wcześniej uczniowie ubrani w stroje kurpiowskie, przedstawili poruszający i błyskotliwy występ słowno-muzyczny, do którego przygotowała ich nauczycielka Małgorzata Nasiadko. Gwarę kurpiowską w zabawny sposób zaprezentowała uczennica Zuzanna Jakubiak.
Józef Babiel, wiceprezes Towarzystwa Ziemi Łomżyńskiej, dziękował gronu osób zaangażowanych w pomoc przy odrestaurowaniu pomnika, podkreślając jednocześnie, że większość prac został wykonana bezpłatnie. - Ten pomnik jest nasz. Chciałbym prosić Państwa, abyśmy otoczyli go opieką. Pierwszy spalili Sowieci, drugi podpalili wandale, trzeci zniszczył najbardziej czas, ale też śrut w figurce Chrystusa Frasobliwego, który jest bardzo wymowny. Traktujmy go jak grób. Nie pozwólmy, żeby jeszcze raz został zbeszczeszony.
W niedzielnej uroczystości w Lesie Jednaczewskim uczestniczyli licznie mieszkańcy Jednaczewa i okolicznych miejscowości oraz goście wśród których znaleźli się m.in.: poseł Lech Antoni Kołakowski, poseł Stefan Krajewski, wicewojewoda Marcin Piotr Sekściński, wicemarszałek Marek Olbryś, radny Sejmiku Województwa Podlaskiego Piotr Modzelewski, występujący w imieniu Ministra Edukacji - Dariusza Piontkowskiego, radny Sejmiku Jacek Piorunek, wicestarosta Maria Dziekońska. Wszyscy zgodnie gratulowali i dziękowali za organizację przedsięwzięcia.
Na zakończenie panie z Koła Gospodyń Wiejskich w Konarzycach przygotowały słodki poczęstunek, a strażacy z OSP Stare Kupiski pyszną, tradycyjną grochówkę. Czas umilała Kapela Kurpiowska Gminy Łomża.
Odrestaurowany pomnika jest wspólną inicjatywą gminy Łomża, Nadleśnictwa Łomża, Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Łomżyńskiej, Skansenu w Nowogrodzie i OSP w Jednaczewie.
W załączniku umieścieliśmy listy od gości, którzy nie mogli przybyć na uroczystość, a zechcieli przekazać kilka słów mieszańcom gminy Łomża.