Rok 2025 w Gminie Łomża obchodzony jest jako „Rok 1000-lecia Pierwszej Koronacji Króla Polski”. Na wniosek Wójta Piotra Kłysa uchwałę w tej sprawie podjęła Rada Gminy Łomża.
- Tereny obecnej Gminy Łomża w Królestwie Polskim są od samego początku. Obrazkowym opisem naszej tysiącletniej historii jest herb – mówi Piotr Kłys, Wójt Gminy Łomża. - Dominująca w herbie Gminy Łomża brama drewniana nawiązuje do grodziska wczesnośredniowiecznego znajdującego się na nadnarwiańskiej skarpie w Starej Łomży. To popularnie zwana „Góra Królowej Bony”. Wczesnośredniowieczne grodzisko obejmuje teren o powierzchni około dwóch hektarów. Składa się gródka okolonego pierścieniowatym wałem oraz dwóch dużych podgrodzi otoczonych wałami. Należy do jednego z największych tego typu obiektów na Mazowszu. Znajdujący się nad bramą złoty ruszt, to atrybut św. Wawrzyńca. Święty był patronem najstarszej parafii na północno-wschodnim Mazowszu, powstałej w tym miejscu ok. 1000 r. Wskazują na to odpisy z dawnych ksiąg kościelnych i tradycja lokalna. Głowa jelenia z porożem, widniejąca w wejściu bramy w herbie Gminy Łomża, to uszczerbione godło herbu miasta Łomża, z którym historia gminy wiejskiej Łomża jest nierozerwalnie połączona. Czerwona barwa tarczy herbowej jest taka sama jak herbów Miasta Łomża, Mazowsza i godła Polski. To są nasze korzenie. To jest nasza historia – historia Polski.
Konferencja popularno-naukowa pt.: „1000 lat temu w Królestwie Polskim” była jednym z zaplanowanych na ten rok w Gminie Łomża wydarzeń upamiętniających narodziny Królestwa Polski. W poniedziałek, 10 marca 2025 roku w Muzeum Diecezjalnym w Łomży, spotkali się m.in. archeolodzy i historycy, badający dawne dzieje Łomży i regionu. Z zainteresowanymi historią społecznikami, nauczycielami historii ze szkół podstawowych z Gminy Łomża i szkół średnich miasta Łomża podzielili się wynikami swoich prac i stawiali hipotezy o znaczeniu np. Wzgórza św. Wawrzyńca i pobliskiego grodu w Starej Łomży, wyróżniającego się w całym kraju aż siedmioma wałami obronnymi.
Archeolog Antoni Smoliński, który ponad dwie dekady temu badał Wzgórze św. Wawrzyńca, ponownie przedstawił swoją tezę, według której przed tysiącem lat na ziemiach polskich istniały dwie metropolie kościelne – jedna w Gnieźnie, druga w Starej Łomży, pełniąca funkcję misyjną. Jego zdaniem wiąże się to z decyzją Mieszka I o budowie grodu w Płońsku w 979 roku. W tym miejscu miał przebywać młody Bolesław, syn księcia i czeskiej księżniczki Dobrawy, który w przyszłości został pierwszym królem Polski.
Archeolog Michał Grabowski prezentował dokonane przez niego w kilku miejscach regionu znaleziska denarów Ottona i Adelajdy z lat 983-1002. Magdalena Bilewicz, archeolog z Muzeum Północno-Mazowieckiego opowiadała i w większości niepublikowanych dotychczas wynikach prac badawczych prowadzonych na Górze Królowej Bony w Starej Łomży. W latach 60. XX wieku prace wykopaliskowe prowadził tu Tadeusz Żurowski, który znalazł m.in. pozostałości bramy wjazdowej do grodziska. W latach 80. badaniami zajmowała się Ewa Twarowska, a w latach 2017 i 2018 roku swoje analizy przeprowadziło Stowarzyszenie Starożytników. Dotychczasowe wyniki badań wskazują, że osada w rejonie dogodnej przeprawy przez Narew w Starej Łomży mogła istnieć już w IX wieku.
Weronika Bałdyga z Wydziału Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego opisała wyniki badań, które w ubiegłym roku przeprowadził dr Sławomir Wadyl. Badając tylko dwa niewielkie wykopy sondażowe o wymiarach 10 x 5 m oraz 10 x 2,5 m, odnalazł m.in. dwa groty strzał, srebrną zausznicę, 591 fragmentów ceramiki oraz narzędzia kamienne, które mogą wskazywać na znacznie wcześniejszą obecność osadnictwa w tym rejonie.
Podczas konferencji swoje prelekcje wygłosili również inni eksperci, w tym dr hab. Maciej Karczewski, prof. Uniwersytetu w Białymstoku, dr Marcin Engel z Państwowego Muzeum Archeologicznego w Warszawie oraz dr hab. Krzysztof Sychowicz, prof. Akademii Łomżyńskiej.
Naukowcy wskazywali, że region ten znajdował się na styku kilku grup etnicznych – Prusów, Jaćwingów, Rusinów i zachodnich Słowian, co miało wpływ na kształtowanie się tu osadnictwa, ale także struktur administracyjnych Królestwa Polskiego i powiązanych z nimi struktur kościelnych.
Eksperci podkreślili, że dotychczasowe badania np. grodziska w Starej Łomży objęły tylko ok. 2% jego powierzchni i konieczne są wielosezonowe badania interdyscyplinarne, obejmujące analizę próbek i badania paleobotaniczne oraz dendrochronologiczne mogące ustalić dokładną chronologię zakładania i funkcjonowania dużego grodu.
Konferencję pt.:„1000 lat temu w Królestwie Polskim” Gmina Łomża zorganizowała we współpracy z Łomżyńskim Towarzystwem Naukowym im. Wagów, Muzeum Północno-Mazowieckim i Muzeum Diecezjalnym i Centrum Kultury Gminy Łomża.
Fotogaleria
